Warszawa
Jak dojechać?
Samochodem najszybciej autostradą A2 w kierunku na Warszawę
Odleglość: 60 km
Czas: 47 min
Czas zwiedzania: kilka godzin w zależności od planu wycieczki
Wyjeżdżając z bramy kierujemy się na prawo, obok krzyża wjeżdżając na drogę asfaltową skręcamy również w prawo kierując się na Tomaszew/Sekule/Wiskitki. Na rynku w Wiskitkach w lewo w kierunku autostrady A2. Dalej kierujemy się na Warszawę.
Historia Warszawy.
Nazwa Warszawa pochodzi od imienia rycerza z rodu Rawów. Warsz, bo tak miał ten rycerz na imię, był właścicielem wsi istniejącej od XII/XIII wieku, na terenie obecnego Mariensztatu. Pod koniec XVIII wieku założony przez sprowadzonych z Torunia bogatych kupców gród książęcy otrzymał nazwę „Warszowa”. Warszawa jako poważny już ośrodek miejski w skali Mazowsza, zostaje przyłączona w 1526 roku do Korony. Równocześnie wiele przywilejów i ułatwień podatkowych uzyskuje mieszczaństwo warszawskie.
W 1546 r. Królowa Bona, wdowa po Zygmuncie Starym, osiada w dworze jazdowskim w Warszawie, aż do czasu swego wyjazdu do Włoch w 1556 roku. Bieżąca polityka skłaniała Zygmunta Augusta do coraz częstszych wizyt w Warszawie. W momencie kiedy w centrum zainteresowań politycznych znalazły się tereny północne i wschodnie Kraków odszedł w zapomnienie. Podczas obrad sejmu w Lublinie w 1569 roku podjęto decyzję o stałej siedzibie sejmów walnych Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego w Warszawie, a także iż od 1573 roku Warszawa będzie miejscem elekcji królów polskich.
Pierwsza wolna elekcja odbyła się pod podwarszawską wsią Kamion w 1573 roku. W ten czas była to elekcja Henryka Walezego. Natomiast rok później we wsi Wielka Wola Stefana Batorego. W 1587 roku kolejna elekcja ma miejsce na polach pod Wielką Wolą , na której wprowadzono na tron Zygmunta III Wazę. Po pożarze Zamku Królewskiego na Wawelu zapadła decyzja, podejmowana etapami, przeniesienia stolicy do Warszawy (1956). Król wracając z wojny moskiewskiej w 1611 roku wprowadził się na stałe do uprzednio przebudowanego Zamku warszawskiego. Należy jednak zaznaczyć, że faktyczna stołeczność nie została potwierdzona żadnym aktem prawnym gdyż Warszawa oficjalnie nie była stolicą. Aż do upadku Polski (1795) przysługiwało jej wyłącznie miano miasta rezydencjonalnego Jego Królewskiej Mości.
Okres panowania Zygmunta III Wazy to czas kiedy Warszawa była jednym z większych ośrodków miejskich w Polsce i liczyła kilkanaście tysięcy mieszkańców. Dwór królewski i kształtujący się ośrodek dyspozycyjny państwa przyciągał do Warszawy szlachtę i duchowieństwo. Ponadto magnaci skupowali wsie podwarszawskie, wystawiali w Warszawie rezydencje i tworzyli jurydyki. Czas władzy Zygmunta III Wazy to również powstanie największego dzieła sztuki inżynierskiej czyli mostu przez Wisłę, którego budowa trwała pięć lat. Most został oddany do użytku w 1573 roku, a wykańczany był przez następne dziesięciolecie. Był to most konstrukcji palowej liczący 18 przęseł i 500 m długości. Na most wjeżdżało się przez dwupiętrową basztę, w której czuwali strażnicy, gdyż obawiano się zaprószenia ognia. Jednakże most nie był długo chlubą Warszawy ponieważ na wiosnę 1603 roku został zniszczony przez lody Wisły. I aż do 1775 roku nie było stałej przeprawy przez rzekę.
W pierwszej połowie XVII wieku przebudowano kolegiatę św. Jana, która w ten sposób zyskała renesansowo-barokową fasadę. Następnie połączono ją z Zamkiem Królewskim. Zaraz obok kolegiaty wybudowano bogato zdobiony kościół, który był chlubą Zygmunta III Wazy. Przy ul. Freta powstał kościół i klasztor Dominikanów. Zamek Królewski, po przebudowie, zyskał w tym czasie charakterystyczną postać nieforemnego pięciokąta, a siedziba króla została bogato wyposażona w dzieła sztuki. Z kolei Zamek Jazdowski to wspólne dzieło Wazów. Otoczony był on ogrodem i zwierzyńcem. Powstał także Pałac Kazimierzowski (obecnie główny budynek Uniwersytetu Warszawskiego). Rok 1643 to rozpoczęcie budowy pałacu przy Krakowskim Przedmieściu przez hetmana Stanisława Koniecpolskiego (dziś siedziba Prezydenta Rzeczypospolitej). W 1643 roku wystawiony został przed Zamkiem Królewskim pomnik, niemal symbol miasta – kolumna Zygmunta. A to wszystko za sprawą Władysława IV. Kolumna przetrwała potop szwedzki, obalili ją dopiero hitlerowcy.
Najazd szwedzki w 1655 roku to koniec sielankowego okresu Warszawy. W skutek działań wojennych zrujnowane zostały bogate rezydencje, a ich wyposażenie jak meble, dzieła sztuki, archiwa i biblioteki zostały wywiezione do Szwecji. Okupacja szwedzka, nazwana w historii potopem, trwała do 1660 roku.
Panowanie króla Jana III Sobieskiego to ponowny rozkwit Warszawy. Za sprawą króla Jana III Sobieskiego zostały zagospodarowane w szczególności południowe tereny stolicy. Co więcej w 1677 roku król nabył dobra Milanów i rozpoczął budowę reprezentacyjnej podmiejskiej rezydencji, dając jej nazwę Willa Nova. Na początku był to skromny dwór szlachecki, który z czasem przeistoczył się w pałac. Urok tego pałacu tkwił w ogrodzie zaprojektowanym w stylu francuskim, o jasnej i prostej kompozycji, z rozległymi perspektywami i dużą rolą wody oraz wkomponowanymi posągami antycznych bóstw. Na północ od miasta znajduje się Marymont związany z żoną króla. Nazwa została utworzona cześć królowej Marysieńki. Z inicjatywy królowej powstała w Warszawie centralna hala targowa zwana Marywilem, wybudowana na terenie obecnego placu Teatralnego i Teatru Wielkiego. Równocześnie powstały także takie budowle jak pałac Krasińskich, kościoły Sakramentek na Nowym Mieście, Kapucynów przy ul. Miodowej, Karmelitów na Krakowskim Przedmieściu.
W pierwszej połowie XVIII wieku do Warszawy ponownie wraca chaos, wojna i klęska żywiołowa. Dopiero pod rządami Stanisława Augusta Poniatowskiego stała się ponownie spokojną Warszawą, centrum gospodarczym, kulturalnym i politycznym kraju. Wzdłuż południowej części Nowego Światu pojawiły się nowe jurydyki, a na terenie zwierzyńca u stóp Zamku Ujazdowskiego powstał pawilon zwany Łazienką. Środkowa część pawilonu to sala, przeznaczona na łaźnię wyłożona muszlami i kamykami. Symbolizowała grotę, której ściany zdobiły medaliony. Pawilon był później rozbudowany przez Stanisława Augusta, który stworzył z niego piękny pałac Łazienkowski.
W 1770 roku wzniesiono wokół miasta tzw. okopy Lubomirskiego czyli wały, które miały wzmocnić kontrolę sanitarno-policyjną w obawie przed grasującą w Polsce dżumą. Komunikacja między prawo- i lewobrzeżną częścią Warszawy odbywała się promami, a w czasie zimy po lodzie. Dopiero w 1776 roku przy ul. Bednarskiej wybudowano, likwidowany na zimę, most na łodziach.
Ostatnia próba naprawy Rzeczypospolitej. Polskie podjęta została w Warszawie w latach 1788 – 1792. Mieszczaństwo wymogło na obradującym sejmie, zwanym Wielkim, pierwsze ustępstwa na rzecz polskiego trzeciego stanu. W 1789 roku nastąpiła organizacja przedstawicieli miast polskich przez Magistrat Warszawy oraz zorganizowana została czarna procesja. 20 kwietnia 1791 roku została uchwalona ustawa o miastach, a 21 kwietnia została wpisana do ksiąg Starej Warszawy (na pamiątkę tego wydarzenia obchodzimy od 1991 roku święto Warszawy). Owa ustawa przekształciła Warszawę w nowoczesny ośrodek miejski, scalony pod jednym zarządem.
W momencie kiedy Sejm Wielki przyjął reformy wzmacniające państwo, a zwłaszcza Konstytucję 3 Maja, na kraj najechała rosyjska interwencja wojskowa. W 1794 roku wybuchło Powstanie Kościuszkowskie. W niespełna miesiąc później walkę rozpoczęła Warszawa, w której ogromne znaczenie miał warszawski szewc Jan Kiliński. Decydujące znaczenie miała bitwa piechoty na Krakowskim Przedmieściu koło kościoła św. Krzyża oraz odparcie przez lud warszawski uderzenia najsilniejszej kolumny wojsk nieprzyjacielskich koło pałacu Saskiego. Pomimo tego iż lewica w Warszawie odniosła zwycięstwo powstaje rząd o prawicowym charakterze – Rada Najwyższa Narodowa. Udział warszawiaków w walkach doprowadził do tego, iż wojska nieprzyjacielskie musiały odstąpić od oblężenia Warszawy. Kapitulacja miasta nastąpiła kiedy Kościuszko poniósł klęskę pod Maciejowicami oraz kiedy Aleksander W. Suworow zdobył Pragę. Garstka urzędów centralnych została polikwidowana przez urzędników carskich, którzy nakazali królowi podpisanie abdykacji i opuszczenie Warszawy. Następnie nastąpiła kapitulacja miasta, a ostatni rozbiór Polski doprowadził do zniknięcia Warszawy z mapy Europy. Od tej pory Warszawa stała się prowincjonalną siedzibą jednego z departamentów Prus Południowych. Liczba ludności z zmalała do 60 tys. Dopiero wieści o sukcesach cesarza Francuzów Napoleona i klęsce Prus przerwały atmosferę beznadziei i marazmu. W 1815 roku miał miejsce Kongres Wiedeński podczas którego utworzono autonomiczne Królestwo Polskie ze stolicą w Warszawie.
Do Warszawy wkracza okres szybkiego rozwoju kapitalizmu i industrializacji. Pojawiają się maszyny parowe. Powstaje wiele monumentalnych gmachów użyteczności publicznej, drugi drewniany most na Wiśle łączący Żoliborz z Pragą północną oraz Aleje Jerozolimskie. Na miejscu odremontowanego Marywilu powstaje Teatr Wielki. Zbudowany zostaje Pałac Staszica i Belweder.
W 1816 roku powołany zostaje Uniwersytet z 5 wydziałami takimi jak teologia, prawo, medycyna, filozofia, nauka i wydział sztuk pięknych.
Warszawa miała pozostać centrum życia narodowego. W tym miejscu koncentrowała się konspiracja przeciw zaborcy, tu dojrzewały idee rewolucyjne. Kolejne powstania narodowo-wyzwoleńcze były przygotowywane przez patriotyczne środowiska warszawskie. Tymi powstaniami były powstanie w listopadzie 1830 roku i w styczniu 1863 roku. Upadek obydwu zrywów doprowadził do represji. Następnie zniesiono Sejm, wojsko polskie i konstytucję, konfiskowano dobra, więziono, zsyłano na Sybir, zamknięto Uniwersytet i Towarzystwo Przyjaciół Nauk, zaprowadzono stan wojenny. W tym samym czasie podjęto decyzję o budowie twierdzy-więzienia – Cytadel (1832-1863). W tym celu zajęto około 400 posesji, a z wyburzonych domów wysiedlono około 15 tysięcy osób. Ponadto w Warszawie wybudowano kilka cerkwi, a na placu Saskim stanął sobór bizantyjski jako symbol carskiego panowania.
Pomimo tego rozwój gospodarczy Warszawy nie został przerwany przez ucisk polityczno – kulturalny. Nastąpił proces kształtowania nowoczesnej metropolii. Dzięki Adamowi Idzikowskiemu pałac Saski został przebudowany i ozdobiony od frontu klasyczną kolumnadą. Następnie powstał pierwszy hotel-Hotel Europejski, a bogaci ludzie budowali pałacyki wzdłuż Alej Ujazdowskich. W mieście rozpoczyna swą działalność nowo utworzona instytucja, Komitet do Ułożenia Planu Regulacyjnego m. Warszawy. W skład tego komitetu wliczali się wybitni architekci czuwający nad zewnętrznym wyglądem i wewnętrznym rozplanowaniem domów. W latach 1861-1864 został zbudowany most żelazny na kamiennych podporach. Projekt tego mostu należy do Stanisława Kierbedzia. W 1944 roku filary mostu zostały zniszczone przez Niemców. Obecnie jest to most Śląsko-Dąbrowski. Kolejny etap to odbudowa i rozbudowa Pragi, która została zniszczona w Powstaniu Kościuszkowskim, w czasach napoleońskich i w okresie Powstania Listopadowego. W celu usunięcia niechęci do odbudowy tych przedmieść i zatrzymania odpływu mieszkańców, zastosowano zachęty takie jak przyznawanie odszkodowań za spalone mienie, zwolnienia z płacenia podatków, udzielania pożyczek. W latach 1853 – 1855 wybudowano nowy wodociąg warszawski obsługujący część śródmieścia. Od 1856 roku rozpoczęto stosować oświetlenie gazowe zamiast wcześniej stosowanych lamp olejowych.
Do głównych czynników miastotwórczych zaliczano rozwój przemysłu i reformę uwłaszczeniową. Tradycyjny plebs Warszawy został przeistoczony w klasę robotniczą. W 1882 roku liczba ludności Warszawy wzrosła do ponad 380 tys. Pomimo tego Warszawa nie mogła poszerzać swojego terytorium ponieważ otaczający ją podwójny pierścień fortów obronnych wraz z Cytadelą zakreślał nieprzekraczalne granice miasta. Na skutek tego Warszawa należała do najbardziej przeludnionych miast Europy w drugiej połowie XIX w. W 1881 r. przystąpiono do budowy nowoczesnych wodociągów i kanalizacji według projektu Williama Lindleya. Od 1885 r. zaczęto instalować ogrzewanie wodne mieszkań i innych pomieszczeń. Powstała sieć wąskotorowych kolejek dojazdowych, łączących miasto ze strefą podmiejską.
Jednocześnie był to okres silnej rusyfikacji. Wiele szkół zostało zlikwidowanych, a w pozostałych usunięto całkowicie język polski. Całej tej sytuacji sprzeciwiały się patriotyczne kręgi inteligencji. Owe kręgi organizowały tajne nauczanie, prowadzone na wszystkich poziomach. Jednym z wykładowców był, wtedy student weterynarii, Stefan Żeromski, prowadzący tajne komplety wśród robotników i rzemieślników. Spis z 1882 r. wykazał, że Warszawa była miastem analfabetów. Wykształcenie elementarne posiadało 46,1%, średnie 6,5% a wyższe tylko 1,9%. Jednakże można dostrzec renesans w kulturze. Istniejące od 1860 r. Warszawskie Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych w 1900 roku otrzymało własny gmach. Wydarzeniami były występy gościnne światowej gwiazdy Heleny Modrzejewskiej. Podczas swoich występów przedstawiała swoje pełne ognia i siły interpretacje, a także ośmielała się deklamować publicznie zakazane przez cenzurę wiersze. Każdy jej występ był przyjmowany przez publiczność z entuzjazmem, co przestraszyło władze. W tym celu władze uniemożliwiły powrót Heleny Modrzejewskiej do Warszawy. Pomimo wielostronnej działalności władz zaborczych zmierzających do przekształcenia jej w prowincjonalny ośrodek gubernialny, Warszawa popowstaniowa nie przestała pełnić funkcji stolicy narodu.
w Petersburgu W 1905 roku w Petersburgu miała miejsce krwawa niedziela, która odbiła się szerokim echem w Warszawie. Doprowadziło to do strajków, co przerodziło się w rewolucję trwającą 2 lata (1905 – 1907). Owa rewolucja wywołała w Warszawie wielki ferment myślowy, bunt przeciwko moralnej obłudzie i bezideowości konserwatywnej części społeczeństwa oraz ostry autokrytycyzm i afirmację ruchu rewolucyjnego.
Społeczeństwo warszawskie zostało pobudzone przez wybuch I wojny światowej . 1 sierpnia Komitet Obywatelski rozpoczął swoją działalność i w miarę zbliżania się wojsk niemieckich do stolicy przejmował coraz więcej agend magistratu. 1 sierpnia 1915 roku Rosjanie, po stu latach obecności, opuścili Warszawę. 21 listopada 1915 roku Komitet Obywatelski powołał Zarząd Warszawy, któremu Warszawa zawdzięcza pozycję miasta stołecznego. Od sierpnia 1915 r. do listopada 1918 r. Warszawa była okupowana przez wojska niemieckie.
W listopadzie 1918 roku, po potajemnym opuszczeniu Warszawy przez gubernatora Hansa Beselera, do Warszawy przyjeżdża komendant legionów polskich Józef Piłsudski. To wydarzenie przyczyniło się do rozbrojenia Niemców.
W Warszawie oprócz nadziei, rozczarowań, walk politycznych i protestów społecznych miały miejsce wydarzenia o znaczeniu ogólnokrajowym, a nawet europejskim. W sierpniu 1920 r. miasto walczyło z najazdem sowieckim. Punktem zwrotnym w wojnie była bitwa o Radzymin. Dzięki kontrofensywie Piłsudskiego zakończyła się zwycięstwem.
W dwa lata później poniósł śmierć pierwszy prezydent II Rzeczypospolitej Gabriel Narutowicz. W maju 1926 r. stolica spłynęła krwią ofiar bratobójczych walk między oddziałami lojalnymi wobec ówczesnego prezydenta Stanisława Wojciechowskiego a zwolennikami przejmującego władzę marszałka Józefa Piłsudskiego. Bilans dwudniowych walk to 379 zabitych i 920 rannych.
W 1934 r. działalność samorządu miejskiego została zawieszona, a na stanowisko prezydenta komisarycznego mianowano Stefana Starzyńskiego, który pełnił tę funkcję do 27 października 1939 r. Stefan Starzyński doprowadził do zlikwidowania chaosu w finansach miejskich, a zaoszczędzone środki przeznaczył na inwestycje miejskie. Realizację dalekosiężnych planów prezydenta przerwał najazd wojsk hitlerowskich na Polskę 1 września 1939 r.
Wybucha II wojna światowa. Z 6 na 7 września 1939 r. Warszawę opuścił Naczelny Wódz, przystąpiono do ewakuacji, co było przyczyną osłabienia i tak niewielkiego potencjału obronnego Warszawy. Przeciwko chaosowi ewakuacyjnemu wystąpił Stefan Starzyński. Pomimo brak formalnych uprawnień, przejął pełnię władzy cywilnej, a dla zabezpieczenia porządku publicznego powołał Straż Obywatelską. 9 września nastąpił atak 4. niemieckiej dywizji pancernej na Warszawę. Bohaterska obrona Warszawy trwała do honorowej kapitulacji 27 września. Od tego momentu rozpoczęła się pięcioletnia okupacja stolicy. Terror, główna metoda rządzenia w okupowanym mieście, spotkał się z oporem ze strony warszawiaków. Jego intensywność i różnorodność form uczyniły Warszawę stolicą Podziemnego Państwa Polskiego. Tu koncentrowały się centralne ośrodki dyspozycji politycznej i wojskowej rozmaitych opcji: Delegatura Rządu na Kraj, Polityczny Komitet Porozumiewawczy i Komenda Główna Armii Krajowej z jednej strony, promoskiewska Krajowa Rada Narodowa z drugiej. Polskie podziemie organizowało też pomoc dla warszawskich Żydów, którzy w końcu 1940 r. zostali zamknięci w getcie.
15 października 1941 r. Niemcy wydali rozporządzenie o karze śmierci dla Żydów opuszczających getto oraz dla Polaków udzielających im pomocy.
18 kwietnia 1943 r. wybuchło powstanie w getcie warszawskim pod przywództwem Mordechaja Anielewicza. 8 maja w otoczonym przez Niemców schronie zginęła śmiercią samobójczą większość z dowództwa powstania. Rozbite oddziały, pozbawione przywództwa, prowadziły na własną rękę walkę w ruinach, piwnicach i kanałach jeszcze przez parę tygodni. Polskie podziemie i warszawiacy nieśli pomoc walczącym Żydom. Po stłumieniu oporu ludność żydowska została wymordowana, a domy zniszczone.
1 sierpnia 1944 roku rozpoczęło się powstanie, które zakończyło działania warszawskiego podziemia. Powstanie było konfrontacją militarną podziemia z siłami okupanta niemieckiego, było również rozpaczliwą, ostatnią i najpoważniejszą próbą obrony wizji II Rzeczpospolitej. Warszawiacy spontanicznie angażowali się w walkę. Szybko uruchomiono prasę powstańczą, radio Błyskawicę, pocztę harcerską. Powstała Kobieca Służba Pomocy Żołnierzom. Mimo mizernego uzbrojenia i aprowizacji powstańcy i cywilni mieszkańcy Warszawy odznaczyli się niebywałą wolą walki i bohaterstwem. 2 października podpisano akt kapitulacji. Niemcy, aby się zemścić zrównali miasto z ziemią, a ludność, która nie mogła uciec, została masowo wywieziona do obozów. W trakcie powstania zginęło około16 tys. powstańców i ok. 150 tys. ludności cywilnej.
17 stycznia 1945 r. Rosjanie wkroczyli do lewobrzeżnej Warszawy, a za nimi do zrujnowanego i opustoszałego miasta podążyły proradzieckie władze polskie.
Podjęto uchwałę o odbudowie Warszawy jako stolicy Polski. Ludność masowo powracała do Warszawy. Represje NKWD i aparatu bezpieczeństwa uniemożliwiały powrót wielu żołnierzom AK.
Przedwojenna Rada miasta Warszawy została zastąpiona Warszawską Radą Narodową z partyjnej nominacji.
14 lutego 1945 r. założone zostało Biuro Odbudowy Stolicy pod kierownictwem Romana Piotrowskiego. Do 1952 r. odbudowano Stare Miasto, Krakowskie Przedmieście i Nowy Świat, a także części ulic Miodowej, Długiej i Senatorskiej oraz placów Teatralnego i Bankowego. W latach 1947 – 1949 wybudowano Trasę W-Z z tunelem przebitym pod Krakowskim Przedmieściem. W 1971 r. powołano komitet odbudowy Zamku Królewskiego dzięki inicjatywie Stanisława Lorentza.
W kraju odradza się warszawski samorząd. 18 maja 1990 r. Sejm uchwala pierwszą ustawę o ustroju Warszawy. 27 maja w demokratycznych wyborach samorządowych mieszkańcy Warszawy wybrali swoich przedstawicieli do siedmiu gmin-dzielnic. Na prezydenta Rada miasta Warszawy wybrała Stanisława Wyganowskiego. Warszawa po 56-letniej przerwie uzyskała szansę rozwoju zgodnego z wolą swoich mieszkańców. Ponownie Warszawa staje się tematem obrad Sejmu, który 25 marca 1994 r. uchwala drugą ustawę o ustroju miasta stołecznego wprowadzającą w stolicy podział na 11 niezależnych gmin a następnie 15 marca 2002 r. trzecią ustawę, która jednoczy podzieloną stolicę w jedną gminę na prawach powiatu, dodatkowo włączając do obszaru miasta gminę Wesoła. W pierwszych wyborach bezpośrednich Prezydentem Warszawy zostaje Lech Kaczyński.
Nieustanne zmiany legislacyjne nie przeszkadzają gwałtownemu wzrostowi gospodarczo-inwestycyjnemu. W kwietniu 1995 r. zostaje oddane do użytku Metro Warszawskie. Powstają nowe obiekty biurowe, centra handlowe, osiedla mieszkaniowe, mosty i węzły komunikacyjne. Miasto staje się jednym z atrakcyjniejszych miejsc Europy do inwestowania światowych kapitałów.
Więcej informacji:
